بازار ارزهای دیجیتال در سال‌های اخیر به یکی از مهم‌ترین و پرهیجان‌ترین بازارهای مالی جهان تبدیل شده است. بسیاری از افراد در این بازار نه‌تنها به دنبال خرید و نگهداری رمزارزها هستند، بلکه می‌خواهند از نوسانات روزانه نیز سود کسب کنند. برای این منظور، ابزارهای مالی مختلفی وجود دارد که دو مورد از مهم‌ترین آن‌ها معاملات مارجین (Margin Trading) و معاملات فیوچرز (Futures Trading) هستند.
در نگاه اول، هر دو نوع معامله به شما این امکان را می‌دهند که با استفاده از «اهرم» یا Leverage سود خود را چند برابر کنید، اما تفاوت‌های عمیق و اساسی میان این دو وجود دارد که دانستن آن‌ها برای هر معامله‌گر ضروری است. در این مقاله به زبان ساده و با جزئیات کامل، مارجین و فیوچرز را بررسی می‌کنیم، تفاوت‌ها و مزایا و معایب آن‌ها را توضیح می‌دهیم و در نهایت مشخص می‌کنیم کدام روش برای شما مناسب‌تر است.
مارجین تریدینگ چیست؟
معاملات مارجین نوعی از معامله هستند که در آن تریدر علاوه بر سرمایه شخصی خود، از صرافی یا کارگزار پول قرض می‌گیرد تا حجم معامله‌اش را افزایش دهد. به این ترتیب، اگر پیش‌بینی شما درست باشد، سودتان چند برابر می‌شود. اما اگر اشتباه کنید، زیان نیز به همان نسبت بیشتر خواهد بود.
به عنوان مثال فرض کنید ۱۰۰ دلار دارید و صرافی به شما اجازه استفاده از اهرم ۵ را می‌دهد. این یعنی شما می‌توانید با ۵۰۰ دلار وارد معامله شوید. اگر قیمت رمزارز انتخابی شما ۱۰ درصد افزایش یابد، در حالت عادی ۱۰ دلار سود می‌کردید، اما حالا به لطف اهرم، سودتان ۵۰ دلار خواهد بود. البته اگر قیمت ۱۰ درصد کاهش یابد، زیان شما نیز ۵۰ دلار می‌شود و ممکن است کل سرمایه از بین برود.
در معاملات مارجین، شما باید مقداری از سرمایه خود را به عنوان وثیقه (Collateral) نزد صرافی بگذارید. در صورتی که ضرر شما از حد مجاز بیشتر شود، صرافی برای محافظت از سرمایه قرضی، معامله را به صورت خودکار می‌بندد که به آن لیکوئید شدن (Liquidation) گفته می‌شود.
در مارجین تریدینگ، دو نوع موقعیت اصلی وجود دارد:
- لانگ (Long Position): وقتی انتظار دارید قیمت افزایش یابد، دارایی را می‌خرید تا در آینده با قیمت بالاتر بفروشید.
- شورت (Short Position): وقتی پیش‌بینی می‌کنید قیمت کاهش می‌یابد، دارایی را قرض می‌گیرید و در همان لحظه می‌فروشید تا بعداً آن را با قیمت کمتر بخرید و سود کنید.
نکته مهم در مارجین تریدینگ این است که مالکیت واقعی دارایی وجود دارد. یعنی اگر بیت‌کوین خریدید، واقعاً آن را در کیف پول خود دارید. به همین دلیل این نوع معامله بیشتر در بازار اسپات (Spot Market) انجام می‌شود.
فیوچرز تریدینگ چیست؟
در معاملات فیوچرز، شما دارایی واقعی را خریداری نمی‌کنید بلکه وارد قراردادی آتی می‌شوید که بر اساس پیش‌بینی شما از قیمت آینده تنظیم می‌شود. این قرارداد می‌تواند بین شما و صرافی یا بین دو معامله‌گر بسته شود. هدف از این نوع معامله، کسب سود از تغییرات قیمت بدون نیاز به مالکیت واقعی رمزارز است.
برای مثال اگر پیش‌بینی می‌کنید قیمت بیت‌کوین از ۵۰ هزار دلار به ۶۰ هزار دلار می‌رسد، می‌توانید قرارداد خرید (Long) ببندید. در صورت درست بودن پیش‌بینی، سود شما به میزان تغییر قیمت و اهرم انتخابی بستگی دارد. برعکس، اگر پیش‌بینی کنید قیمت کاهش می‌یابد، قرارداد فروش (Short) می‌بندید و از نزول بازار سود می‌کنید.
یکی از ویژگی‌های مهم فیوچرز، عدم وجود محدودیت زمانی در برخی قراردادها است. بسیاری از صرافی‌ها نوعی قرارداد به نام Perpetual Futures (قرارداد دائمی) ارائه می‌دهند که تاریخ انقضا ندارد و تا زمانی که بخواهید می‌توانید آن را باز نگه دارید. البته برای این نوع قرارداد، مفهومی به نام Funding Rate وجود دارد که در واقع هزینه یا پاداشی است که تریدرها بر اساس موقعیت‌های خرید و فروش پرداخت یا دریافت می‌کنند.
در معاملات فیوچرز، صرافی‌ها معمولاً اهرم‌های بسیار بالایی ارائه می‌دهند؛ در برخی موارد تا ۱۰۰ یا حتی ۱۲۵ برابر سرمایه اولیه. این موضوع باعث می‌شود فیوچرز هم‌زمان با فرصت‌های فوق‌العاده برای سودهای کلان، ریسک از دست رفتن سریع سرمایه را نیز به همراه داشته باشد.
تفاوت‌های اصلی بین مارجین و فیوچرز
یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های بین مارجین و فیوچرز در نوع مالکیت دارایی است. در مارجین، دارایی واقعی خرید و فروش می‌شود، اما در فیوچرز تنها قرارداد معامله می‌شود. به همین دلیل، در فیوچرز حتی بدون داشتن رمزارز می‌توانید از تغییرات قیمت سود ببرید.
تفاوت بعدی مربوط به بازار معاملاتی است. مارجین در بازار اسپات انجام می‌شود، یعنی همان بازاری که دارایی واقعی خرید و فروش می‌شود. اما فیوچرز در بازار مشتقات (Derivatives Market) صورت می‌گیرد که بر پایه قراردادها بنا شده است.
در زمینه اهرم (Leverage) نیز تفاوت بزرگی وجود دارد. در مارجین، اهرم معمولاً بین ۲ تا ۱۰ برابر است، اما در فیوچرز ممکن است تا ۱۰۰ برابر افزایش یابد. هرچند استفاده از اهرم بالا می‌تواند خطرناک باشد و برای معامله‌گران تازه‌کار توصیه نمی‌شود.
در مورد کارمزد و هزینه‌ها هم تفاوت‌هایی وجود دارد. در مارجین، چون پول قرض گرفته می‌شود، باید سود وام (Interest Rate) پرداخت شود. در حالی که در فیوچرز، کارمزدی به نام Funding Rate بر اساس تعادل میان پوزیشن‌های لانگ و شورت دریافت یا پرداخت می‌شود.
همچنین تاریخ انقضا یکی از تفاوت‌های مهم است. مارجین تریدینگ تاریخ مشخصی ندارد و معامله‌گر هر زمان بخواهد می‌تواند معامله را ببندد، اما قراردادهای فیوچرز معمولاً دارای تاریخ سررسید هستند؛ هرچند نوع بدون تاریخ آن (Perpetual) نیز وجود دارد.
در نهایت، ریسک لیکوئید شدن در فیوچرز بسیار بیشتر است. چون اهرم‌ها بالاترند، حتی نوسان کوچک بازار می‌تواند باعث بسته شدن پوزیشن شما شود.
مزایا و معایب معاملات مارجین
یکی از مهم‌ترین مزایای مارجین تریدینگ این است که می‌توانید با سرمایه‌ای محدود، سود بیشتری کسب کنید. همچنین چون دارایی واقعی در اختیار دارید، می‌توانید آن را در کیف پول خود نگهداری کنید یا برای معاملات دیگر استفاده نمایید.
دیگر مزیت مارجین، انعطاف در بازه زمانی معاملات است. شما می‌توانید معامله را تا هر زمان که بخواهید باز نگه دارید، به شرط آنکه نسبت مارجین کافی حفظ شود.
اما از طرفی، بزرگ‌ترین عیب مارجین تریدینگ، ریسک بالای از دست دادن کل سرمایه است. در صورت استفاده از اهرم زیاد یا تحلیل نادرست، ممکن است حساب شما لیکوئید شود.
همچنین پرداخت سود وام در معاملات طولانی‌مدت می‌تواند هزینه‌های قابل توجهی ایجاد کند.
مزایا و معایب معاملات فیوچرز
در معاملات فیوچرز، بزرگ‌ترین مزیت، امکان استفاده از اهرم‌های بالا است. این ویژگی باعث می‌شود حتی با سرمایه‌ای اندک، بتوان سود قابل توجهی به دست آورد.
همچنین در فیوچرز نیازی به خرید واقعی دارایی نیست، بنابراین می‌توانید تنها بر اساس تحلیل قیمت وارد معامله شوید.
یکی دیگر از مزیت‌های فیوچرز، قابلیت پوشش ریسک (Hedging) است. مثلاً اگر مقداری بیت‌کوین دارید و نگران کاهش قیمت آن هستید، می‌توانید پوزیشن شورت باز کنید تا در صورت افت بازار، زیان خود را جبران کنید.
اما معایب فیوچرز نیز کم نیستند. یکی از مهم‌ترین آن‌ها پیچیدگی بالا و نیاز به تجربه زیاد است. بسیاری از تریدرهای تازه‌کار به دلیل ناآگاهی از نحوه محاسبه Funding Rate، Maintenance Margin و مدیریت ریسک، در مدت کوتاهی سرمایه خود را از دست می‌دهند.
از سوی دیگر، اهرم بالا باعث می‌شود حتی نوسانات کوچک قیمت به سرعت باعث لیکوئید شدن پوزیشن‌ها شود.
شباهت‌های میان مارجین و فیوچرز
با وجود تمام تفاوت‌ها، شباهت‌هایی هم بین این دو نوع معامله وجود دارد. هر دو از اهرم مالی برای چند برابر کردن حجم معامله استفاده می‌کنند. در هر دو حالت، می‌توانید از کاهش یا افزایش قیمت سود بگیرید.
در مارجین و فیوچرز هر دو، مدیریت سرمایه، تعیین حد ضرر و کنترل احساسات مهم‌ترین اصول موفقیت هستند. بدون رعایت این اصول، حتی تریدرهای باتجربه نیز ممکن است متضرر شوند.
کدام روش برای شما مناسب‌تر است؟
انتخاب بین مارجین و فیوچرز به سطح تجربه، میزان ریسک‌پذیری و هدف شما از معامله بستگی دارد. اگر تازه وارد دنیای ترید شده‌اید، بهتر است ابتدا با معاملات مارجین و اهرم‌های پایین شروع کنید تا با مفاهیم ریسک، لیکوئید شدن و نوسانات بازار آشنا شوید.
اما اگر تریدر حرفه‌ای هستید و تسلط کافی بر تحلیل تکنیکال و بنیادی دارید، معاملات فیوچرز می‌توانند گزینه‌ای عالی باشند. در این معاملات می‌توانید با برنامه‌ریزی دقیق، از کوچک‌ترین نوسانات بازار سود بگیرید.
نکات کلیدی برای موفقیت در معاملات مارجین و فیوچرز
- هرگز تمام سرمایه خود را وارد یک معامله نکنید.
- همیشه برای هر پوزیشن حد ضرر تعیین کنید.
- از اهرم‌های بالا تنها زمانی استفاده کنید که تجربه کافی دارید.
- احساسات خود را کنترل کنید؛ ترس و طمع دو دشمن اصلی تریدرها هستند.
- از اخبار و اتفاقات اقتصادی غافل نشوید، زیرا بازار کریپتو به‌شدت به اخبار واکنش نشان می‌دهد.
- استراتژی مشخصی داشته باشید و آن را بدون تغییر احساسی دنبال کنید.
سخن پایانی
مارجین و فیوچرز دو ابزار حرفه‌ای و قدرتمند در دنیای ترید ارز دیجیتال هستند. هر دو روش می‌توانند سودهای چشمگیری ایجاد کنند اما در عین حال، خطر از دست رفتن کل سرمایه را نیز دارند.
مارجین تریدینگ برای معامله‌گران میان‌مدت و کسانی که می‌خواهند دارایی واقعی در اختیار داشته باشند مناسب‌تر است. در مقابل، فیوچرز تریدینگ انتخابی ایده‌آل برای حرفه‌ای‌هایی است که به دنبال بهره‌گیری از نوسانات شدید بازار با اهرم‌های بالا هستند.
در نهایت، هیچ‌کدام از این روش‌ها بدون آموزش، تمرین و مدیریت ریسک مناسب، نتیجه مطلوبی نخواهد داشت. پیش از ورود به بازارهای اهرمی، ابتدا با حساب دمو تمرین کنید و پس از تسلط کامل، سرمایه واقعی خود را وارد بازار نمایید.
سوالات متداول
آیا معاملات مارجین برای افراد مبتدی مناسب است؟
به‌طور کلی خیر. معاملات مارجین به دلیل استفاده از اهرم و وام، ریسک بالایی دارند. در صورتی که تحلیل یا پیش‌بینی شما اشتباه باشد، ممکن است کل سرمایه از بین برود. بنابراین برای افراد مبتدی، توصیه می‌شود ابتدا با معاملات اسپات شروع کرده و پس از کسب تجربه کافی، با اهرم‌های پایین وارد مارجین تریدینگ شوند.
آیا در معاملات فیوچرز می‌توان بدون داشتن رمزارز وارد معامله شد؟
بله، در معاملات فیوچرز شما مالک رمزارز نیستید، بلکه فقط روی تغییر قیمت آن شرط می‌بندید. به همین دلیل می‌توانید بدون داشتن دارایی واقعی، وارد موقعیت خرید (Long) یا فروش (Short) شوید و از نوسانات بازار سود بگیرید.
تفاوت اصلی اهرم در مارجین و فیوچرز چیست؟
در مارجین تریدینگ معمولاً اهرم‌ها بین ۲ تا ۱۰ برابر محدود هستند و با افزایش سرمایه شما ارتباط مستقیم دارند. اما در معاملات فیوچرز، اهرم‌ها می‌توانند تا ۱۰۰ یا حتی ۱۲۵ برابر افزایش یابند. با این حال، هرچه اهرم بالاتر باشد، ریسک لیکوئید شدن نیز بیشتر خواهد بود.
کدام نوع معامله سود بیشتری دارد؟ مارجین یا فیوچرز؟
از نظر پتانسیل سود، فیوچرز می‌تواند سود بیشتری ایجاد کند چون امکان استفاده از اهرم‌های بالاتر دارد. با این حال، فیوچرز ریسک بیشتری هم دارد. در مارجین تریدینگ سودها کمتر ولی کنترل‌پذیرتر هستند. انتخاب بین این دو بستگی به تجربه، استراتژی و سطح ریسک‌پذیری شما دارد.
در معاملات مارجین و فیوچرز چگونه می‌توان از لیکوئید شدن جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از لیکوئید شدن باید چند نکته را رعایت کنید: از اهرم‌های پایین استفاده کنید، همیشه حد ضرر (Stop Loss) تعیین کنید، بیش از ۵ تا ۱۰ درصد سرمایه خود را وارد یک معامله نکنید و در زمان نوسانات شدید بازار از ورود به پوزیشن‌های بزرگ پرهیز نمایید. مدیریت ریسک در این معاملات مهم‌ترین اصل بقاست.
